کنترل علف های هرز مزارع کلزا با روشهای مطلوب زیست محیطی

مخلوط و برگرداندن بقایای گیاهی به خاک به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک از ارکان مهم پایداری اکوسیستم های کشاورزی است این پژوهش با هدف بررسی کنترل علف های هرز مزرعه کلزا (.brassica napus l)، در طول سال های 1388 و 1389 و به صورت چهار آزمایش جداگانه درهر سال در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه اجرا شد. آزمایش های انجام گرفته عبارتند از: 1) کشت مخلوط کلزا – یولاف، کلزا - سورگوم و کلزا - چاودار به همراه کشت خالص کلزا که به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار و هر تیمار با چهار تکرار انجام گرفت. 2) آزمایش کود سبز، که گیاهان یولاف، چاودار و سورگوم به عنوان کود سبز و تیمار شاهد بدون کشت هر نوع گیاه در زراعت کلزا استفاده شد. این آزمایش نیز به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار و هر تیمار با چهار تکرار انجام گرفت. 3) در این آزمایش اثر علف کش های توصیه شده مزارع کلزا به صورت انفرادی و مخلوط مورد بررسی قرار گرفت. تیمارها شامل بوتیزان استار، کلوپیرالید و گالانت در مقادیر توصیه شده، مخلوط های بوتیزان استار با کلوپیرالید، بوتیزان استار با گالانت و کلوپیرالید با گالانت به میزان نصف مقادیر توصیه شده از هر علف کش و تیمار شاهد (بدون مصرف هیچ نوع علف کش) در دو زمان یک روز و یک هفته بعد از کاشت بودند. این آزمایش به صورت فاکتوریل با دو فاکتور و در سه تکرار در کشت های کلزای پاییزه و بهاره انجام گرفت. 4) در آزمایش چهارم تاثیر اختلاط علف کش های ذکر شده با ترکیب غیر علف کش سیتووت بررسی گردید. این آزمایش با طرح بلوک های کامل تصادفی با 11 تیمار (a- کلوپیرالید توصیه شده، b- کلوپیرالید توصیه شده، c- کلوپیرالید توصیه شده با یک در هزار سیتووت، d- بوتیزان استار توصیه شده، e- بوتیزان استار توصیه شده، f- بوتیزان استار توصیه شده با یک در هزار سیتووت، g- کلوپیرالید + بوتیزان استار، h- کلوپیرالید + بوتیزان استار با یک در هزار سیتووت، i- بوتیزان استار + کلوپیرالید، j- بوتیزان استار + کلوپیرالید با یک در هزار سیتووت و k- شاهد) و هر تیمار در چهار تکرار اجرا گردید. زمان سمپاشی در مرحله 8-6 برگی انجام گرفت. عملکرد کلزا و درصد روغن در تمام آزمایش های مذکور اندازه گیری شد. با استفاده از تجزیه مرکب و متا آنالیز داده ها نتایج نشان داد که در آزمایش های 1 و 2، کشت مخلوط و کود سبز، در هر دو سال اجرای پژوهش، بیشترین مقدار عملکرد و درصد روغن در کشت مخلوط با چاودار و یا پس از برگرداندن چاودار به عنوان کود سبز به خاک حاصل شد، در حالی که تفاوت معنی دار آماری بین بقیه تیمارها و تیمار شاهد مشاهده نگردید. در آزمایش3 استفاده از مخلوط علف کش ها، در سال اول مشاهده شد که استفاده از بوتیزان استار در مقادیر توصیه شده یک روز یا یک هفته بعد از کشت کلزا تفاوتی با هم در کنترل علف های هرز نداشتند و در نتیجه در عملکرد تولیدی نیز تفاوتی مشاهده نگردید، در حالی که نسبت به گالانت و کلوپیرالید در مقادیر توصیه شده تاثیر بیشتری در کنترل علف های هرز داشت. در سال دوم اجرای این آزمایش، استفاده از گالانت و کلوپیرالید در مقادیر توصیه شده به تنهایی و بدون ترکیب با سایر علف کش ها قادر به کنترل علف های هرز مزرعه نبودند، ولی در ترکیب با یکدیگر و با بوتیزان استار نتیجه بهتری مشاهده شد. بیشترین مقدار روغن کلزا در تیمارهای مربوط به کلوپیرالید در مقادیر توصیه شده یک روز بعد از کشت؛ نصف بوتیزان استار + نصف کلوپیرالید، یک هفته بعد از کشت؛ بوتیزان استار در مقادیر توصیه شده یک روز بعد از کشت و کلوپیرالید در مقادیر توصیه شده یک هفته بعد از کشت کلزا حاصل شد که حاکی از موثر بودن علف کش کلوپیرالید در دز توصیه شده در افزایش درصد روغن می باشد که تحت تاثیر زمان مصرف این علف کش نیز قرار نگرفته است. در آزمایش 4، اختلاط علف کش ها و سیتووت معلوم گردید که در سال اول اجرای آزمایش استفاده از ترکیب دوسوم بوتیزان استار+ یک سوم کلوپیرالید به همراه 1 در هزار روغن سیتووت اعمال شده در مزرعه بیشترین میزان کنترل را بر علف های هرز مزرعه کلزا داشته و در نتیجه عملکرد دانه بیشتری از کلزا بدست آمد. تجزیه مرکب داده ها نشان داد که بکار بردن دو سوم دز توصیه شده کلوپیرالید با 1 در هزار سیتووت از نظر کنترل علف های هرز و تولید بذر کلزا با دو سوم بوتیزان استار + یک سوم کلوپیرالید تفاوت معنی دار آماری نداشت. مقایسه میانگین در صد روغن کلزا در تیمارهای مختلف نشان داد که بین آنها از نظر آماری تفاوت معنی داری وجود ندارد. جهت بررسی خوش خوراکی روغن از آزمون پانل استفاده شد و حلوای تهیه شده با روغن کلزای تیمار شده با دو سوم کلوپیرالید به همراه 1 در هزار سیتووت با تیمار شاهد مقایسه گردید و معلوم شد که از لحاظ خوش خوراکی اختلاف معنی دار آماری بین داده ها وجود ندارد. در بررسی اثر تیمار دو سوم کلوپیرالید با 1 در هزار سیتووت روی جوانه زنی و بنیه بذر کلزا معلوم شد که این تیمار با تیمار شاهد از لحاظ درصد جوانه زنی و میانگین طول ساقچه تفاوت معنی دار آماری ندارد.